Η Αρχαία Κόρινθος, σύμφωνα με τις πιο έγκυρες ανασκαφικές έρευνες, έχει κατοικηθεί από το 5.000 π.Χ.

Για την κυριαρχία της Κορίνθου ανταγωνίζονταν δύο θεοί: ο Ήλιος (Απόλλωνας) και ο Ποσειδώνας. Με τη μεσολάβηση του Βριάρεως συμβιβάστηκαν παίρνοντας ο Απόλλωνας τον Ακροκόρινθο και ο Ποσειδώνας τον Ισθμό. Κατόπιν ο Απόλλωνας παρεχώρησε τα δικαιώματά  του στην Αφροδίτη.

Πρώτοι κάτοικοι θεωρούνται οι Πελασγοί.

Πρώτη ονομασία της πόλεως ήταν ?Εφύρα? από το όνομα της κόρης του Ωκεανού, πρώτης κατοίκου και βασίλισσας της Κορίνθου. Το όνομα είναι ενδεικτικό της τοποθεσίας όπου ευρίσκεται η Αρχαία Κόρινθος, απ? όπου τα πάντα ?εφορά? (βλέπει).

Κόρινθος ονομάστηκε αργότερα από το ομώνυμο όνομα του υιού του Διός (ο Κόρινθος).  

Ο Όμηρος αποκαλεί την Κόρινθο: Εφύραν και Αφνειόν (πλούσια).

Η προϊστορική περίοδος της Κορίνθου συγχέεται με πολλούς μύθους. Ανάμεσα από τους βασιλείς  αυτής της περιόδου αναφέρονται ο πολύς Σίσυφος (ο και πρώτος ιδρυτής της Εφύρας θεωρούμενος κατά τη μυθολογία), ο Αιήτης, ο Βούνος, η Μήδεια και ο Ιάσονας, ο Γλαύκος, ο  Πόλυβος και ο ξακουστός Βελερεφόντης, που με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς χαλιναγώγησε το μυθικό φτερωτό άλογο  Πήγασο.

Πρώτος ιστορικός βασιλιάς της Κορίνθου θεωρείται ο απόγονος του Ηρακλή Αλήτης, που ως βασιλιάς των Δωριέων κατέλαβε την πόλη το 1110-1075 π.Χ., που την κατοικούσαν τότε οι Αιολείς, απόγονοι του Σίσυφου.Τη δυναστεία των απογόνων του Αλήτη διαδέχθηκε με πρώτο το βασιλιά Βάκχη (850 π.Χ.) η δυναστεία των  Βακχιαδών. Αυτούς εξεθρόνισε ο Κύψελος (657-629 π.Χ.) και ακολούθησε ο διάδοχός του, ο σοφός Περίανδρος (629-585 π.Χ.). Επί των ημερών του η  Κόρινθος σημειώνει τη μεγαλύτερη ακμή της, που παρατείνεται μέχρι τους Περσικούς  πολέμους. Τα γράμματα και οι τέχνες ακμάζουν, η ναυσιπλοΐα, το εμπόριο ανθών. Η Κόρινθος αναδεικνύεται σε θαλασσοκράτειρα δύναμη και ιδρύει αποικίες στην Ιταλία, στην Ιλλυρία (Απολλωνία), στη  Σικελία και στην Κέρκυρα. Τότε επλάσθη η παροιμιώδης φράση ''Ου παντός πλειν εις Κόρινθον'', που φανερώνει το πολυδάπανο της συμμετοχής στην τρυφηλή, πολυτελή και γεμάτη διασκεδάσεις κοινωνική ζωή της πόλης.       

Οι κορίνθιοι έλαβαν μέρος στους Περσικούς πολέμους. Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας είχαν 16 τριήρεις και ναύαρχο τον Αδείμαντο. Στις Πλαταιές παρέταξαν 5.000 μαχητές.

Μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, (του οποίου υπήρξε ένα από τα κύρια αίτια) η Κόρινθος κάμπτεται και αρχίζει να παρακμάζει, ιδιαίτερα μετά τη μάχη της Χαιρώνειας.

Το έτος 196 π.Χ. γίνεται έδρα της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Στέκεται εμπόδιο μπροστά στα συμφέροντα της Ρώμης και το 146 π.χ., μετά την ήττα των Ελλήνων στη Λευκόπετρα,  η Κόρινθος καταστρέφεται ολοσχερώς από το Ρωμαίο Λεύκιο Μόμμιο. Έτσι έσβησε κατά τον Κικέρωνα το ?Lumen totius Graeciae?, ο λαμπτήρας όλης της Ελλάδας.

Το 44 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας ίδρυσε επί των ερειπίων της Κορίνθου ρωμαϊκή αποικία με Ρωμαίους απελεύθερους ως κατοίκους και με το όνομα Colonia laus Julia Corinthus. Η πόλη αναπτύχθηκε ταχέως και πλουτίστηκε με μέγαρα και μνημεία. Ο  Αδριανός  έφτιαξε υδραγωγείο φέρνοντας στη πόλη νερό από τη Στυμφαλία. Ο Ηρώδης  ο Αττικός ανακαίνισε την Πειρήνη  Κρήνη. Η πόλη έγινε  έδρα του ανθύπατου της Αχαΐας και γνώρισε μεγάλη ακμή αλλά και διαφθορά, όπως αναφέρουν ο Στράβωνας και ο Παυσανίας (170 π.Χ.)

Ο Απόστολος  Παύλος ήλθε στην Κόρινθο πρώτα το 52 μ.Χ. όπου και κήρυξε τη νέα θρησκεία του Χριστού. Προς την εκκλησία της Κορίνθου έχει γράψει δύο από τις επιστολές του.

Συνεχίζεται η ακμή της ως το 267 μ.Χ.. Καταστρέφεται από τους Ερούλους,       ανοικοδομείται εκ  νέου, αλλά καταστρέφεται το 375 μ.Χ. από σεισμούς. Για άλλη μια φορά δέχεται επιδρομή των Γότθων του Αλάριχου (395 μ.Χ.) και πάλι την καταστρέφουν σεισμοί (το 521 μ.Χ.). Την ανοικοδόμησε ο Ιουστίνος, ενίσχυσε τα τείχη της ο Ιουστινιανός και την έκανε πρωτεύουσα του Βυζαντινού θέματος της ηπειρωτικής Ελλάδος. Όμως και πάλι επισύρει τη μανία των βαρβάρων επιδρομέων, των Αβάρων το589, των Σλάβων το 746 κ.ά.

Τον 11ον και 12ον αιώνα η Κόρινθος θεωρείται από τα πρώτα βιοτεχνικά  και εμπορικά κέντρα του Βυζαντίου, περίφημη για τη μεταξουργία και τα  υφαντά της.    

Το 1147 μ.Χ. καταλαμβάνεται από τους Νορμανδούς.

Το 1202 μ.Χ. ο άρχων  του Ναυπλίου Λέων Σγουρός μεταφέρει την έδρα του στην Κόρινθο και προσπαθεί να δημιουργήσει  μια αξιόλογη εθνική εστία ελληνικού βασιλείου, που να μπορεί να αντισταθεί στους εξωτερικούς εχθρούς.

Θρυλικό υπόδειγμα ανδρείας και ηρωισμού, είναι η αντίσταση του Σγουρού, που μάχεται επί τέσσερα χρόνια εναντίον των Φράγκων επιδρομέων από τις επάλξεις του Ακροκορίνθου. Τέλος, σύμφωνα με το ?Χρονικό  του Μορέως? ο υπερήφανος υπερασπιστής του φρουρίου κλείνει τα μάτια του αλόγου του και γκρεμίζεται έφιππος από το ύψος του Κάστρου.

Το 1212 καταλαμβάνουν την Κόρινθο οι Φράγκοι του Βιλλαρδουίνου.

Το 1358 περιέρχεται στην κυριαρχία  των Καταλανών και ύστερα στους Παλαιολόγους του Μύστρ.

Το 1415 οχυρώνεται από τον αυτοκράτορα Μανουίλ Παλαιολόγο ο Ισθμός με το Εξαμίλιον τείχος και ανασυγκροτούνται τα Ιουστίνεια τείχη της Κορίνθου. Από τις επάλξεις των τειχών  ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δίνει μια απεγνωσμένη μάχη εναντίον των στρατευμάτων του σουλτάνου Μουράτ  Β? στις 7 Δεκεμβρίου 1446.

Στις 6 Αυγούστου του 1458 η Κόρινθος, ακολουθώντας τη μοίρα όλης της Ελλάδας, υποδουλώνεται οριστικά στους Τούρκους. Η τούρκικη κυριαρχία εναλλάχθηκε κατά διαστήματα από άλλες κατακτήσεις όπως: των Βενετσιάνων (1612), των Ιπποτών της Μάλτας και πάλι των Βενετσιάνων το 1678 μέχρι το 1715, οπότε πάλι η Κόρινθος πέρασε στα χέρια των Τούρκων.

Αν θεωρήσουμε ότι απελευθέρωση της Κορίνθου σήμαινε κύρια απελευθέρωση του Ακροκόρινθου, τότε πρώτη ημέρα ελευθερίας για την (Αρχαία) Κόρινθο είναι η 14η Ιανουαρίου 1822, οπότε στήνεται η κυανόλευκή επί του Ακροκορίνθου για πρώτη φορά από τη θέσπισή της ως συμβόλου του Ελληνικού Κράτους

Λίγες μέρες αργότερα η Κόρινθος ορίζεται από την Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου πρωτεύουσα της ελεύθερης Ελλάδας και εκεί συνεδριάζουν το Βουλευτικό και το Εκτελεστικό Σώμα, ιδρύεται το Πρώτο Εθνικό Τυπογραφείο και αποστέλλεται προς τις ξένες δυνάμεις η περίφημη Διακήρυξη της Ελευθερίας των Ελλήνων.

Με την κάθοδο της στρατιάς του Δράμαλη (5 Ιουλίου 1822) η Κόρινθος καταλαμβάνεται από τους Τούρκους. Στις 6 Ιουλίου εγκαταλείπεται ο Ακροκόρινθος απολέμητος, αφού ο φρούραρχός του ?Αχιλλέας? φονεύει πρώτα τον όμηρο Τούρκο Μπέη Κιαμήλ, για τους αμύθητους θησαυρούς του οποίου πολλά λέγονταν.

Ο Ακροκόρινθος ελευθερώνεται για δεύτερη φορά και τελική από τους Έλληνες στις 26 Οκτωβρίου 1823. Από τότε Κόρινθος και Κορινθία αναπνέουν τον αέρα της ελευθερίας και αρχίζει για την πόλη της Κορίνθου μια νέα περίοδος ανάπτυξης.

Ο Καποδίστριας τη θέλει πρωτεύουσα του νέου Ελληνικού Κράτους και αναθέτει σε μηχανικούς τα νέα πολεοδομικά της σχέδια. Με τη δολοφονία του χάθηκε και αυτή η πιθανότητα, ενώ τα περίφημα σχέδια σώζονται ακόμα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία της Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Το έτος 1858 η Κόρινθος (Αρχαία) καταστρέφεται από σεισμούς και κάτοικοί της την εγκαταλείπουν κατεβαίνοντας προς την παραλία, όπου κτίζουν τη Νέα Κόρινθο.

Η περιοχή, όμως, είναι σεισμογενής και θα δεχθεί και νέο χτύπημα από τον εγκέλαδο το 1928.

Σήμερα η Νέα Κόρινθος έχει εξελιχθεί σε μια σύγχρονη πόλη με ανθηρή οικονομία, ενώ η Παλαιά Κόρινθος ή Αρχαία Κόρινθος (κατά τη νεότερη ονομασία της) αποτελεί μια κοινότητα με θερμούς και δημιουργικούς κατοίκους θεματοφύλακες της μακραίωνης παράδοσης και της υπερχιλιόχρονης ιστορίας του τόπου τους.